ARCHIWA PAŃSTWOWE | ARCHIWA KOŚCIELNE | ARCHIWA DOMOWE

Lanky, Lanki, Lenki, Łęka, Łąki, Łęki, Łęki k/Kobylan, Łęki k/Dukli, Łęki Dukielskie

(Fragment z opracowania Henryka Kyca ze strony internetowej Stowarzyszenia „Jedność”).

Ślady człowieka pozostawione w Łękach pochodzą z epoki neolitu, epoki brązu i żelaza i okresu rzymskiego. Po raz pierwszy wieś wymieniana jest w dokumencie wydanym w dniu 28 sierpnia 1366 roku przez Kazimierza Wielkiego dotyczącego jej przekazania, chociaż wiadomo z innych dokumentów, że już w 1334 r. do rycerskiego rodu Bogoriów należało trzynaście osad:

• Draganowa,
• Dukla,
• Głojsce,
• Hyrowa,
• Iwla,
• Kobylany,
• Kopytowa,
• Machnówka,
• Mszana,
• Nadole,
• Sulistrowa,
• Zręcin,
• Łęki Dukielskie (jednakże wówczas wioska istniała pod nieco inną nazwą: Łęka)

W XIV w. zapisano jeszcze dwie nazwy wsi, a mianowicie w 1342 r. osada nosiła dalej nazwę: Łęka, zaś już dwadzieścia cztery lata później, w 1366 r., nazwę tę zmieniono na Łąki (w ówczesnej pisowni która widniej w dokumentach: Lanky), a w dokumencie potwierdzającym podział dóbr  z 17 października 1377r. już wieś figuruje jako Łęki (w ówczesnej pisowni która widniej w dokumentach: Lanki ).  Druga część nazwy „Dukielskie” pojawiła się dopiero w XX, a nie w XIX – jak podają niektóre źródła – wieku, kiedy to oficjalnie stwierdzono istnienie wsi Łęki Dukielskie, koło Kobylan. Nie wymienia ją bowiem w „Opisie powiatu krośnieńskiego” ksiądz Władysław Sarna (1898 rok). Opis Łęk dokonany przez księdza Sarnę nie jest opisem własnym, ksiądz Sarna posłużył się opisem wcześniejszym, zamieszczonym w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich” wydanym w Warszawie w 1884 roku pod redakcją Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Wawelskiego ( tom V, str. 663).

Jaka to nazwa i co oznaczała? Otóż jest to nazwa topograficzna, bowiem łęk oznacza „krzywiznę, przełęcz górską”. Nazwa ta dokładnie odpowiada pagórkowatemu ukształtowaniu terenu wsi, którego rzeźba jest bardzo urozmaicona i sprawia wrażenie krzywizny powierzchni. W XVI w., jeszcze przed wyłonieniem się ostatecznej nazwy wsi, źródła podają, iż Łąki  stają się osadą szlachecką, należącą do bratanków kanclerza Janusza Suchego Wilka, którzy na obszarze byłego województwa krośnieńskiego posiadali dziesięć wsi, także tą.

Podział dóbr dokonał się między Januszem, Mikołajem i Piotrem (Akta Grodzkie i Ziemskie, tom III , s. 51), a potwierdzony został 17 października 1377 r.

W późniejszych latach Łęki Dukielskie były w posiadaniu rodu Kobyleńskich (aż do końca  XVI wieku).  Wśród  licznych  przedstawicieli  rodu  zasłynął  Domaradz  z  Kobylan, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. W 1494 roku Hieronim Kobyleński, nie mając męskiego potomka, przekazał Łęki wraz z innymi dobrami dwom swoim braciom – Janowi i Jakubowi (Akta Grodzkie i Ziemskie, tom IV , s. 212.  Według „Terrestia Pilsnensia” na początku XV w. dziedzicem wsi był Zawisza z Łęk. W latach 1416-20 jako dziedzic występuje Przecław, a w 1455 Piotr (”Terr. Biec).W 1479 roku Hieronim z Kobylan zastawił Łęki za 500 florenów węgierskich Mikołajowi Rożnowi z Bruśnika.

Według danych rejestrów poborowych w 1508 r, było we wsi 14 łanów kmiecych, w 1536 r. było osiadłych 12,5 łana, karczma i 2 komorników. W roku 1581 wioskę dzierżawił u Stanisława Bolikowskiego – Jakub Warszycki. Dzierżawca wsi należącej podówczas do kasztelanowej chełmskiej, wykazał w rejestrach poborowych 9,5 łana kmiecego, 2 zagrodników z rolą, 2 komorników oraz karczmę z ½ łana roli. W XVII w. Łęki Dukielskie wraz z wsiami od Zboisk po Zręcin przeszły pod własność kościelną.

W okresie I rozbioru Polski (1772 r.) ziemie dukielszczyny, a więc i Łęki Dukielskie znalazły się pod zaborem austriackim, nosząc nazwę Królestwa Galicji i Ludomerii ze stolicą we  Lwowie. W wyniku podziału Królestwa na cyrkuły, Łęki wraz z innymi wioskami znalazły się w rozległym cyrkule dukielskim, obejmującym 471  miejscowości.

Warunki życia mieszkańców wsi w tym okresie były bardzo trudne. Powodowały je zarówno ciężkie warunki materialne, jak i panujący wyzysk i ucisk społeczny. W związku z rozbudową gospodarki folwarcznej osadnicy, oprócz renty pieniężnej świadczyli pańszczyznę na rzecz właścicieli. Opis panujących stosunków społecznych, poziomu życia i gospodarowania w tym okresie zawiera relacja Stanisława Staszica z pobytu na dukielszczyźnie.

W „Dzienniku podróży” zanotował m.in.: „Żyta ani pszenicy nie sieją na zimę, bo śniegi zbytnio długo leżą. Jęczmiona, hreczki, owsów najwięcej. Bydła chowają więcej. Te żywią całe lato w górach, a z mleka robią sery – gomółki i sami tym żywią się. W roku 1800 w miesiącu lipcu kiedy ja te góry objeżdżałem, zastałem w tym kraju wielki niedostatek. Jedli więc tu ludzie chleb z owsa, pół na pół z otrębami mieszanego. Komornicy najwięcej zielskiem utrzymywali się…”

Sytuacja chłopów stopniowo poprawiała się dopiero po rewolucyjnych wydarzeniach „Wiosny Ludów” (1848 r.), która zapoczątkowała częściową liberalizację w monarchii habsburskiej. Rząd austriacki znosi pańszczyznę, wprowadza się szereg reform, w wyniku których Polacy uzyskali pewne swobody narodowościowe. Pomimo tego, rozdrobniona gospodarka, ziemia uprawiana odwiecznymi, przestarzałymi metodami, lichwiarze żerujący na ciemnocie i łatwowierności chłopa, ubogie dymne chaty – wszystko to składało się na niezmierną nędzę wsi galicyjskiej. W drugiej połowie XIX w. wioska należała do masy spadkowej po Mieczysławie Kobuzowskim. Po parcelacjach majątku została dziś tylko tradycyjna nazwa „folwark”.

Koniec XIX wieku to także okres zniesienia pańszczyzny, jednak mimo to ludność  w Łękach nadal żyła ubogo.  Jednak pewne polepszenie bytu ich mieszkańców, nastąpił po odkryciu ropy naftowej  i założeniu (przez spółkę z Ignacym Łukasiewiczem) pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej w Bóbrce, powstały kopalnie m. in. w Wietrznie, Równem i Łękach Dukielskich (od strony Bóbrki). „Skorowidz Przemysłowo – Handlowy Królestwa Galicyi” wydany we Lwowie w 1912 roku wymienia kopalnie ropy (oleju skalnego) w Łękach, których właścicielem było wtedy Galicyjskie Karpackie Akcyjne Towarzystwo Naftowe z siedzibą w Wiedniu (dawniej własność firmy Bergheim i Mac Gervey). Zaczęła pojawiać się wówczas klasa robotnicza, wśród której zakorzeniły się coraz bardziej idee wolnościowe i socjalistyczne. Uwaga społeczeństwa została skierowana na konieczność pracy nad podniesieniem poziomu gospodarczego wsi.

Wieś Łęki Dukielskie położona jest 319 m. npm, w uroczej przełęczy pośród lasów i wzgórz krainy Dołów Jasielsko – Sanockich na pograniczu Płaskowyżu Kobylan i Garbów Iwonicza. Okolica znana jest z pięknego i urozmaiconego krajobrazu. Zabudowa wsi rozciąga się w dwóch pasmach po obu stronach potoka płynącego środkiem przełęczy. W kierunku południowym od Dukli oddziela  ją  pasmo wzniesień z  największym  wzgórzem Franków znanym z ciężkich walk  w  okresie  wyzwolenia w 1944 r.,  zwanym inaczej Wzgórzem 534 lub „krwawym wzgórzem”. Okolice cechuje urozmaicony górzysty teren (Cergowa – 716 m, Chyrowa – 695 m, Pachanowa – 512 m, Franków – 534 m, Dzwonicka – 407 m) , lasy mieszane (dominują w nich: buki, jawory, graby, świerki i jodły), piękne kotliny z potokami oraz doliny rzek (Jasiołka – główna rzeka dukielszczyzny, dopływ Wisłoki).

Łęki  Dukielskie  stanowią   północno – zachodnią  rubież  gminy  Dukla. To  duża  i rozległa wieś leżąca w odległości 18 km od Krosna, przy trasie Wietrzno – Kobylany. Miejscowość posiada trzy odległe przysiółki: na północy Myszkowskie, podchodzące pod Wzgórza Bobrzeckie, na południu Pałacówkę, a na północnych stokach Wzgórza Franków – Łazy. W sumie wioska liczy około 1800 mieszkańców.